تاریخچه آتشنشانی
سابقه مبارزه با آتش
سابقه آتش‌سوزي دردنيا، چيزي كم از تاريخ كشف آتش توسط انسان ندارد و بدون آن كه نيازي به ارائه مدارك و اسناد تاريخي باشد، مي‌توان حدس زد و باور داشت كه انسان از وقتي آتش را شناخت، پيوسته درمعرض خطرات ناشي از آن بود و البته، اسناد و مدارك متعددي نيز موجود است و تأييد مي‌كند افزون بر آتش‌سوزي‌هاي مهيبي كه درايران اتفاق افتاده و به برخي از آنها اشاره شد، مردمان كشورهاي ديگر نيز بارها صدمات سنگين ناشي از حريق‌هاي عمدي يا اتفاقي را تجربه كرده‌اند و به همين دليل، از ديرباز يافتن راه‌هايي براي مقابله با آتش‌سوزي مورد توجه مردم بسياري از نقاط جهان بوده و شواهد موجود حكايت از آن دارد كه روميان باستان براي محافظت از جان و مال مردم، حراست از جنگل‌ها و مراتع همچنين حفظ بناهاي عمومي كه حكم سرمايه‌هاي ملي را داشت، تجهيزات ويژه‌اي تأمين كرده و افرادي را براي مقابله با آتش‌سوزي‌هاي احتمالي درنظرگرفته بودند، درمصرهم از قرن دوم ميلادي به بعد،اين امر جدي تر گرفته شد و حتي فردي به نام ” هرون ” از اهالي اسكندران، دستگاه ويژه‌اي براي خاموش كردن آتش ساخت كه تا مدتي نسبتاً طولاني استفاده از آن فقط درانحصار مصريان بود، اما بعد‌ها تكنولوژي ساخت و تكنيك استفاده از آن، توسط سياحان و مسافران به ممالك ديگر نيز راه يافت و مورد استقبال و تقليد قرارگرفت. درچين قديم هم، پايگاه‌هايي به فاصله ۵۰۰ متر از همديگر ساخته شده بود، كه سربازاني مجهز به وسايل اطفاء حريق درآن‌ها مستقر بودند و چنانچه درجايي از شهرها آتش‌سوزي اتفاق مي‌افتاد، مي‌توانستند دراسرع وقت خود را به آنجا برسانند.
با‌اين حال، تا حوالي قرن هفدهم ميلادي، مطالعات و اقدامات ملت‌ها براي مبارزه با آتش‌سوزي، حالتي منطقه‌اي، پراكنده و غير منسجم داشت اما از آن زمان به بعد، با پيشرفت علم و صنعت و رشد ناگهاني اطلاعات جوامع بشري درزمينه موضوعات مختلف كه زمينه ساز بسياري از اختراعات و ابتكارات بود، دستگاه‌هاي آتش‌نشاني متعددي توسط ملل مختلف ابداع و درسطح دنيا پراكنده شد و درطول زمان تكامل يافت.
تأسیس اولین آتش نشانی
اميركبير نخستين كسي بود كه تصميم گرفت به موازات آگاه ساختن مردم در مورد خطرات آتش، نهادي هم براي مقابله با حريق درهمه جاي كشور‌ايجاد كند و چون در دوره وليعهدي ناصرالدين شده سال‌ها درتبريز خدمت كرده و به چشم ديده بود درآن شهر تأسيسات و تجهيزاتي به امر آتش‌نشاني تخصيص يافته است، قصد الگو برداري از اقدامات انجام شده درآن شهر و تعميم آتش‌نشاني درسطح كشور را داشت.
تبريز، اولين شهري بود كه درآن بلديه تأسيس شد و ” قاسم خان والي “، كه درتاريخ آن شهر نماد خدمت به مردم درسال‌هاي اوليه قرن ۱۳ شمسي محسوب مي‌شود، ۱۰ سال بعداز تولد بلديه، درگوشه ديگري از شهر، درخيابان خاقاني، نبش خيابان بهادري امروز، بنيان تشكيلاتي را گذاشت كه درارديبهشت ماه سال ۱۲۹۶ شمسي افتتاح شد و به دليل وظيفه خاصي كه براي آن تعريف شده بود، از همان ابتدا به اطفائيه شهرت يافت. پيش ازآن، درسال ۱۲۲۱ شمسي مأموران روسيه تزاري براي تأمين امنيت و حفظ منافعي كه درتبريز داشتند امكاناتي را به امر آتش‌نشاني اختصاص داده بودند، كه ازچند پمپ دستي دو طرفه، از جنس برنز و مس براي پمپاژ آب تشكيل مي‌شد.
يكي از شاخص ترين ويژگي‌هاي اداره اطفائيه تبريز، كه درحد خود نوعي ابتكار بديع به شمار مي‌آيد، احداث برج ” يانقين ” است كه دركنار ساختمان اطفائيه قرارداشت وهم‌اينك نيز‌ايستگاه شماره يك و ساختمان مركزي سازمان آتش‌نشاني و خدمات‌ايمني تبريز درمجاورت آن قرارداد.
واژه ” يانقين “، در زبان مردم آذربايجان به معناي آتش و آتش‌سوزي است و فلسفه وجودي برج زيبا و ديدني يانقين كه با ۲۳ متر ارتفاع، يكي از ابنيه معروف دوره قاجاريه درتبريز محسوب مي‌شود، آن بود كه چون درزمان تأسيس اداره اطفائيه هيچ گونه امكانات مخابراتي براي تماس سريع مردم با اطفائيه وجود نداشت و احتمال مي‌رفت درصورت وقوع آتش‌سوزي مأموران زماني درجريان حادثه قراربگيرند و به محل آتش‌سوزي برسند كه كار از كار گذشته و زيان فاحشي به بار آمده باشد، ” قاسم خان والي”، برج را به عنوان ديده بان احداث كرد و دستور داد درتمام ساعات شبانه روز، عده‌اي دراتاقك ديده باني بالاي آن به نگهباني مشغول باشند و درصورت مشاهده دود و آتش يا غبار غليظ درهر نقطه‌اي از شهر، محل را شناسايي كرده و سپس، با به صدا درآوردن زنگ برنزي بزرگي كه دربالاي برج تعبيه شده بود، مأموراني را كه به حالت آماده باشد درپائين برج مستقر بودند، مطلع سازند، تا به آنجا بشتابند.
آتش‌نشاني تبريز، تا سال ۱۳۷۱ به صورت واحد و اداره‌اي وابسته به شهرداري، زير نظر بلديه سابق و شهرداري بعدي انجام وظيفه كرد. اما درسال ۱۳۷۱ اساسنامه تشكيل آن به صورت سازماني مستقل، به تصويب وزارت كشور رسيد و از آن زمان تاكنون به صورت نهادي مستقل با شرح وظايف مشخص، مشغول فعاليت است.
شكل گيري اوليه آتش‌نشاني
دومين و سومين واحد آتش‌نشاني كشور، باتوجه به ضرورت حفظ چاه‌هاي نفت مسجد سليمان وپالايشگاه آبادان، توسط دولت انگلستان درخوزستان تأسيس شد و چون بعد از شهادت اميركبير دربهمن ماه ۱۲۳۱ جانشينان وي، نه تنها دنباله‌انديشه‌هايش را نگرفتند، بلكه كوشيدند تا برخي از اقدامات او را نيز خنثي كنند،
اداره اطفائيه، فعاليت خود را ابتدا در۳۰۰ متري ميدان توپخانه و درابتداي خيابان چراغ برق (امير كبير بعدي)، و درمحلي استيجاري درگاراژ حسيني كه متعلق به فردي موسوم به نام ” سيد اسدا…” بود و قسمتي از گاراژ غرب كه مقابل كوچه عرب‌ها درشمال همان خيابان قرارداشت، شروع كرد و يك دستگاه اتومبيل آب پاشي كه تنها دارايي آن را تشكيل مي‌داد، اگر چه اسماً به امر آتش‌نشاني اختصاص يافت، اما عملاً براي امور ديگري نيز مورد استفاده قرارمي گرفت.
درآن هنگام، چون تنها منبع تأمين آب آشاميدني مردم تهران جوي‌هاي روباز و به شدت آلوده‌اي بود كه از كنار خيابان‌ها مي‌گذشت و مصرف آب آلوده هرچند گاه يك بار بيماري‌هايي مسري را درسطح شهر شيوع مي‌داد، عده‌اي از افراد، با گاري اسبي‌هايي كه منبع فلزي بزرگي بر روي آنها تعبيه شده بود، از سرچشمه قنات‌ها آب برداشت كرده و درمحلات مختلف، به منازل شهروندان مي‌رساندند و بابت تحويل هر سطل آب به متقاضيان، مبلغ‌اندكي دريافت مي‌داشتند.
از آنجا كه دريكي دو سال اول تأسيس اداره اطفائيه، چند حريق درتهران اتفاق افتاد و هنگام وقوع آنها ماشين‌هاي آب پاش درسطح شهر پراكنده بود و عملاً تجهيزات موجود نتوانست دراطفاء آن حريق‌ها نقش قابل اعتنايي‌ايفا كند و از طرف ديگر تقاضاي مردم براي برخورداري از آب سالم هم رو به افزايش بود و ظاهراً اداره اطفائيه وظيفه داشت به موازات انجام وظيفه درحوزه آتش‌نشاني امر آبرساني شهري را نيز مديريت كند، درآذرماه سال ۱۳۰۷ با نيت تقويت توان فني اداره اطفائيه، يك دستگاه آب پاش بزرگ و چهار دستگاه آب پاش كوچك مارك”N.A.G” كه لاستيك‌هاي توپر داشت، از كشور آلمان خريداري شد و به طور كامل دراختيار اداره اطفائيه قرارگرفت.
آمار موجود دلالت دارد براين كه تا حدود سال ۱۳۰۷ شمسي مجموع تجهيزات آتش‌نشاني تهران عبارت بود از ۱۵ دستگاه ماشين آتش خاموش كن نو و آماده كار، ۳ دستگاه “بنز مرسدس “، ۴ دستگاه ” اشكودا “، ۲ دستگاه پورسك “N.A.G” و ۴ دستگاه موتور پمپ، به علاوه ۸۴ كاميون اسقاط كه پس از مستعمل شدن توسط ادارات ديگر دراختيار آتش‌نشاني قرارگرفته بود و تأثيري درامر اطفاء حريق نداشت.
اطفائيه، آتش‌نشاني شد
در آخرين سال‌هاي دهه ۱۳۲۰، كه‌اندك‌اندك مشخص شد آتش‌نشاني حكم حرفه‌اي تخصصي را دارد و دست‌اندر كارانش بايد دانش فني لازم را داشته باشند، لزوم برخورداري مأموران آتش‌نشان از مهارت‌هاي فني احساس شد و دولت عده‌اي از كاركنان اداره اطفائيه را براي گذراندن يك دوره آموزش حرفه‌اي، به خارج از كشور اعزام كرد، كه پس از بازگشت آن عده به كشور، اداره اطفائيه اقدام به تشكيل كلاس‌هاي ويژه‌اي براي مأموران خود كرد و كساني كه درخارج از كشور آموزش ديده بودند، مؤظف شدند با تدريس در آن كلاس‌ها، آنچه را آموخته‌اند، به همكاران خود آموزش دهند.
به‌اين ترتيب، اداره اطفائيه اولين قدم‌ها را براي تبديل شدن به نهادي توانمند در راه گذشت و سه سال بعد، در اواخر سال ۱۳۳۳ شمسي، هنگامي كه نيروهاي ماهر در حد نياز تأمين شده بود، عنوان اطفائيه به آتش‌نشاني تغيير يافت.
عمده مشكل آتش‌نشاني تا سال ۱۳۵۰ آن بود كه از بدو تأسيس اطفائيه در تهران تا سال ۱۳۵۰، وسعت تهران، با سرعت به چند برابر رسيد، درحالي كه تعداد‌ايستگاه‌هاي آتش‌نشاني به كندي افزايش يافت و درسال ۱۳۵۰، با وجودي كه چند‌ايستگاه جديد در تهران شروع به فعاليت كرد، تعداد‌ايستگاه‌هاي آتش‌نشاني تازه به ۷ واحد رسيد. اما درسال‌هاي بعد از آن، گسترش و توسعه آتش‌نشاني شتاب بيشتري گرفت. براي نمونه در سال ۱۳۵۳ سه پايگاه ديگر به تعداد‌ايستگاه‌ها افزوده شد و روز ۲۵ اسفند ماه سال ۱۳۵۵، درحالي كه تعداد‌ايستگاه‌ها به ۱۳ واحد رسيده بود، مركز جديد ستاد و فرماندهي آتش‌نشاني و خدمات‌ايمني در محل وسيعي در خيابان آزادي (آيزنهاور سابق) افتتاح شد و با شروع به كار آن مركز،ايستگاه آتش‌نشاني ميدان حسن آباد كه تا آن تاريخ به عنوان‌ايستگاه مركزي آتش‌نشاني مورد اشاره قرار مي‌گرفت، به‌ايستگاه شماره ۱ تغيير نام داد و در سال ۱۳۵۶ مجموعاً ۱۶ايستگاه، كه سه‌ايستگاه آن از امكانات نجات نيز برخوردار بود، در تهران فعاليت داشت.
آتش‌نشاني در مناطق ديگر
همزمان با تهران، شهر قزوين از آتش‌نشاني برخوردار شد و درپي ان اهواز در سال ۱۳۰۴، بندر انزلي در سال ۱۳۰۵، در رشت درسال ۱۳۱۰، مشهد درسال ۱۳۱۲، زنجان درسال ۱۳۲۷، اصفهان درسال ۱۳۲۸ و… در رديف پيشگامان احداث و تأسيس‌ايستگاه‌هاي آتش‌نشاني قرارگرفتند و همدان در سال ۱۳۳۶ به گروه شهرهاي برخوردار از آتش‌نشاني پيوست و پس از آن، به موازات تأسيس شهرداري در شهرهاي مختلف،ايستگاه‌هاي متعدد ديگري، در ساير مناطق كشور احداث شد و به بهره برداري رسيد. با وجود‌اين، بسياري از شهرهاي كشور، از‌اين توسعه بركنار ماندند. همچنان كه درايلام آتش‌نشاني خيلي دير شروع به كار كرد و شروع به كار آن نيز داستان جالبي داشت. به‌اين معني كه بعد از شكل گيري و تأسيس شهرداري‌ايلام در سال ۱۳۴۲ دو نفر به عنوان نگهبان در جوار ساختمان شهرداري به كار گمارده شدند كه وظيفه آنان رسيدگي به امور اطفاء حريق بود و چنانچه جايي از شهر آتش مي‌گرفت، افرادي كه درمعرض خطر و خسارت قرار داشتند، ناچار بودند با مراجعه حضوري به ساختمان شهرداري، آن مأموران را درجريان حادثه قرار دهند. اما از زماني كه رسيدگي به امور آتش‌نشاني در سراسر كشور طرف توجه جدي واقع شد، يك دستگاه اتومبيل ذيل روسي و سپس يك دستگاه انترناش و چند سال بعد يك دستگاه لندرور انگليسي تحت عنوان خودرو پيشرو، براي امور آتش‌نشاني ان شهر خريداري شد. با‌اين حال، تا اولين سال بعداز پيروزي انقلاب اسلامي و زمان شروع جنگ تحميلي‌ايلام از نظر تجهيزات آتش‌نشاني در فقر مطلق قرار داشت تا بالاخره در آن سال چهار دستگاه خودرو بنز به تقويت آتش‌نشاني اختصاص يافت.
همچنين شهرستان آمل جزو شهرهايي است كه اگر چه از سال ۱۳۰۲ شهرداري درآن شروع به فعاليت كرد، اما تا سال ۱۳۴۹ شهرداري آن فاقد دايره آتش‌نشاني بود و درآن سال صاحب واحد آتش‌نشاني با ۱۲ مأمور شد. اما تنها وسيله خاموش كننده حريقي كه دراختيارش قرارگرفت، يك دستگاه شورولت مدل ۵۷ بود كه به هيچ وجه توانايي پاسخگويي به نيازهاي شهر رانداشت. ولي بعد‌ها يك دستگاه اتومبيل رومانيائي مدل ۷۰ هم توسط اتحاديه شهرداري‌هاي كشور تهيه شد و دراختيار آتش‌نشاني آمل قرار گرفت.
تجهيز آتش‌نشاني به سيستم«GIS»
از مدتي پيش، براي نخستين بار دركشور و حتي در سطح خاورميانه، سامانه امداد و نجات سازمان آتش‌نشاني شهرداري تهران موفق به كسب مجوز از شوراي تأمين استان به منظور استفاده از سيستم «GIS» اطلاعات مسكن شده است كه تاكنون به طور انحصاري در اختيار مركز مخابرات شهر تهران بود.
عملكرد سيستم «GIS» چنين است كه به محض تماس حادثه ديده با تلفن ۱۲۵، نشاني محل تماس گيرنده، بر روي نقشه GIS مشخص و همزمان زنگ خطر نزديك ترين‌ايستگاه آتش‌نشاني به محل حادثه، به صدا در مي‌آيد. صرفه جويي در استفاده از نيروي انساني، سرعت عمل، كاهش خسارات مالي و جاني، كاهش احتمال خطاي ستاد فرماندهي و دقت بيشتر در يافتن نشاني و كروكي محل حادثه، از ديگر مزاياي بهره مندي از‌اين سيستم است
برای مشاهده و دانلود اینفوگرافیک سازمان آتش نشانی تهران کلیک کنید.
روز ملي آتش‌نشاني
دركشور ما، كه بيش از ۱۶۰ سال سابقه آتش‌نشاني دارد و‌اين امر حكايت گر توجه به‌ايمني، حداقل طي ۵/۱ قرن گذشته است، براي ارتقاءايمني و افزايش مصونيت مردم و جامعه در برابر آسيب‌هاي ناشي از حوادث (اعم از طبيعي و غير طبيعي) روز هفتم مهر ماه به عنوان روز آتش‌نشاني تعيين شده و به دليل آن كه درهيچ جامعه‌اي نمي توان به‌ايمني، به صورت صد در صد دست يافت، كارشناسان معمولاً از اصلاحاتي نظير «ارتقاءايمني» و «سطح پيشرفت‌ايمني» استفاده مي‌كنند و سطح پيشرفت‌ايمني را در رابطه تنگاتنگ با توسعه مي‌دانند و با هدف حداكثر كردن سطح پوشش‌ايمني، هدف دستيابي به حداكثر توسعه را تعقيب مي‌كنند و با‌اين نگرش مي‌توان گفت هدف از نامگذاري روز هفتم مهر ماه به عنوان روز ملي‌ايمني و آتش‌نشاني، تلاش براي تبديل توجه به‌ايمني به يك فرهنگ در كشور است.
برای دانلود و استفاده از مجموعه پیکتوگرام‌های روز آتش نشان کلیک کنید.
درجات و نشانه‌ها در آتش نشانی
در اغلب كشورها به طور معمول از نقش “شیپور” در ارائه درجات به عنوان نشان و رتبه استفاده مي‌شود .و بنا به سطح علمی و دانشی که دارند درجات به آنها تعلق خواهد گرفت .
رانندگان و یا اپراتور تجهیزات آتش‌نشاني معمولا، هیچ نشاني ندارند ، اما مي‌توانند نشان برخی از کلاس های متعدد را داشته باشند.
ستوان يا “افسر آتش” عنوان پایین ترین رتبه است ، معمولا با یک ترومپت واحد مشخص شده اند، اغلب به رنگ نقره ای است.
کاپیتان ، معمولا با یک جفت ترومپت موازی یا میله های موازی نشان داده شده است، توسط یک نوار نازک متقابل به يكديگر متصل شده است
کاپیتان ارشد به ندرت استفاده می شود، و ممکن است با ۲ ترومپت نشان داده شود .
فرمانده گردان يا استگاه (که گاهی رئیس بخش یا منطقه) است که همیشه در حال انجام وظیفه است و در یک بخش کوچکتر (به عنوان مثال، فرمانده شيفت)؛ و یا در بخش بزرگتر متشکل از چند ايستگاه ، اختصاص داده خواهد شد ، نشان فرمانده از دو ترومپت طلا و با دو ستاره است، و در برخی از گروه ها با استفاده از ۳ ترومپت و با ۱ ستاره. بعضی از آنها گاهی اوقات با یک برگ بلوط شناسایی شده است،
مقاطع ارشد معمولا بین رئیس و رئیس گردان وجود دارد، نشان معمول اين گروه ۳ یا ۴ ترومپت طلا یا ۳ یا ۴ ستاره. عناوین متداول عبارتند از: رئیس منطقه، رئیس بخش، معاون رئیس .
رئیس بالاترین رتبه یک عضو در هر بخش داده شده، به طور سنتی با ۵ ترومپت طلا یا ۵ ستاره نشان داده شده است که معمولا.
بسیاری از ادارات آتش نشانی با استفاده از نوارهای کاف و همچنین به عنوان ترومپت و یا نشان سبک نظامی در لباس خود دارند . به طور معمول، آنها در تعداد و رنگ به عنوان نشان و ستاره پوشیده هستند، اما تغییرات وجود دارد.
بسیاری از ادارات نیز غالبا نشان راه راه (علامت هش) بر روی آستین چپ پایین تر از ژاکت، را به عنوان ارشد خدمات و یا بر روي پیراهن آستین بلند، با در نظر گرفتن سال خدمت ، هر نوار به طور معمول از ۲- ۵ سال خدمت ، را نشان مي‌دهد .
اما در کشور ما نخستین اعطای درجات جدید آتش نشانی در سالروز میلاد امام عصر(عج) به تاریخ ۲۹تیر ۱۳۹۰ به چند نفر از آتش نشانان اعطا شد که این نشامه ها به شکل زیر می باشد .
آتش نشانان و انواع وسایل آتش نشانی
آتش نشانی از جمله شغل های سخت و زیان آور است. آتش نشانان افرادی سخت کوش و فداکار بوده که گاهی برای نجات جان دیگران جان خود را به خطر می اندازند. در صورتی که افراد توانایی مقابله با حریق را نداشته باشند و نیاز به نیروهای با مهارت و متخصص در این زمینه باشد، آتش نشانان وارد عمل شده و عملیات اطفاء را آغاز می کنند. همان گونه که بیان شد وظیفه آتش نشانان فقط شامل خاموش کردن آتش نمی شود و نیاز به تجهیزات و لوازم ایمنی دارند تا بتوانند هم وظیفه خود را به درستی انجام دهند و هم در حین کار دچار آسیب نشوند.
سازمان آتش نشانی از یک سیستم یکپارچه و مستقل تشکیل شده است و در تمامی شهرها به وظایف خود عمل می کند. سازمان آتش نشانی علاوه بر کنترل و اطفاء حریق وظیفه آموزش به اقشار جامعه و بالا بردن سطح فرهنگ عمومی در این زمینه را برعهده دارد، تا مانع بروز خسارات زیاد شوند. سازمان آتشنشانی جهت مقابله با حوادث علاوه بر نیروهای متخصص در این زمینه به تجهیزات ضروری امداد و نجات نیز نیاز دارد و هدف این مجموعه استقرار ایمنی پایدار جامعه است.
انواع ایستگاه های آتش نشانی
با توجه به نوع تجهیزات، تخصص و وظایف نیروهای آتش نشانی و منطقه مربوطه، ایستگاه های آتش نشانی به ۳ دسته زیر تقسیم بندی می شوند.
ایستگاه های حریق (تک منظوره)
این ایستگاه با دارا بودن تمامی ماشین های آتش نشانی وظیفه اطفاء حریق را بر عهده دارد. با توجه به دارا بودن این ایستگاه به ماشین ها و تجهیزات پیشرفته آتش نشانی، در صورت بروز سایر حوادث نیز می توانند به آنها رسیدگی کنند. خودروهای موجود در این ایستگاه شامل: خودروی پیشرو، پسرو، لوله کشی و تانکر آب می باشد.
ایستگاه های حریق و نجات (دو منظوره)
این ایستگاه آتش نشانی علاوه بر دارا بودن لوازم و خودروهای اطفاء حریق، دارای تجهیزات امداد و نجات تخصصی در زمینه حوادثی چون سیل، زلزله، آوار، چاه و … می باشد. خودروهای نجات مربوط به این ایستگاه می باشند.
ایستگاه های پشتیبانی
این ایستگاه آتش نشانی، پشتیبان ایستگاه های قبلی است. ماشین ها و تجهیزات آتش نشانی سنگین و فوق سنگین در این ایستگاه نگهداری می شوند. برای هر منطقه عملیاتی یک ایستگاه پشتیبانی با کلیه تجهیزات در نظر گرفته می شود، تا در صورت نیاز به محل حادثه فرستاده شوند. تجهیزات نگهداری شده در این ایستگاه شامل: خودروهای بالابر، جرثقیل، خودروی نورافکن، لودر، نردبان سنگین، خودروی حمل دستگاه تنفسی، خودروی حمل کف، بیل مکانیکی، تانکرهای سوخت رسان، تریلی های آب و … می باشد.
خودروهای آتش نشانی
این خودروها دارای تنوع زیاد و ویژگی های خاص هستند که در زیر به آنها اشاره می کنیم.
خودرو پیشرو آتش نشانی:
از جمله ماشین های آتشنشانی سنگین موجود در ایستگاه حریق تک منظوره است. خودرویی که در زمان اعزام به مأموریت جلوی ناوگان حرکت کرده و دارای دو کابین می باشد. در زمان اعزام فرمانده تیم و آتش نشانان در این ماشین حضور دارند. تجهیزات این ماشین آتش نشانی شامل مخزن آب، پمپ آتش نشانی ، انواع تجهیزات آبرسانی آتش نشانی، انواع تجهیزات هیدرولیکی نجات و … می باشد.
خودرو پسرو آتش نشانی:
این ماشین نیز جزء ماشین های سنگین ایستگاه حریق تک منظوره بوده و به دلیل دارا بودن یک کابین گنجایش مخزن آب آن از ماشین پیشرو بیشتر است. بنابراین در عملیات اطفاء حریق توانایی تأمین کننده آب مورد نیاز را دارد. لوازم این ماشین آتش نشانی شامل: مخزن آب، پمپ و سایر تجهیزات آبرسانی است.
خودرو لوله کشی آتش نشانی:
این ماشین آتش نشانی سبک بوده و در عملیات اطفاء کوچک و جزئی مورد استفاده قرار می گیرد. این ماشین دارای لوازم آتشنشانی مختلف و لوله های لازم جهت آبرسانی از شیر آتشنشانی است. لوله های آتش نشانی جهت آب رسانی از شیر آتش نشانی به ماشین آتش نشانی مورد استفاده قرار می گیرد.
خودرو تانکر آب:
خودروی تانکر آب نمونه ای از خودروهای سنگین است، این خودرو دارای تانکر آب با ظرفیت ۱۲۰۰۰ لیتر و بیشتر می باشد. زمانی که حریق گسترده باشد و آب موجود در خودروهای پیشرو و پسرو به اندازه کافی نباشد، از تانکر آب این خودرو استفاده می شود.
خودروی نجات آتش نشانی:
این خودرو مربوط به ایستگاه دو منظوره حریق و نجات است و دارای تجهیزات تخصصی و سبک می باشد. در مواقع پیچیده و حساس جهت نجات افراد مورد استفاده قرار می گیرد. انواع ماشین های آتش نشانی نجات سنگین نیز در ناوگان های خودرویی آتشنشانی وجود دارد که در صورت نیاز به محل حادثه اعزام می شوند.
تجهیزات آتش نشانی فردی
این لوازم شامل کلاه ایمنی، لباس کار آتش نشانی، کفش ایمنی، ماسک اکسیژن، دستکش ایمنی، کپسول آتش نشانی و … می باشد.
کلاه ایمنی: کلاه ایمنی یا کلاه کاسکت از معمول ترین لوازم محافظت مورد استفاده آتش نشانان برای جلوگیری از اصابت اجسام با سر بوده و دارای انواع گوناگونی است.
لباس کار آتش نشانی: لباس آتشنشانان باید انعطاف پذیر، ضد آب، ضد آتش و مقاوم باشد. با توجه به مقاومت این لباس در برابر حرارت، تا حدودی می تواند از بدن آتش نشانان در برابر شعله و حرارت تابشی شعله محافظت نماید. آتشنشانان علاوه بر خطر آتش سوزی در معرض خطرهایی چون مواد شیمیایی، سطح لیز، گازهای سمی، اشیاء برنده، سقوط اجسام و … قرار میگیرند. بنابراین با توجه به عملیات مختلف لباس های آتش نشانان در عملیات گوناگون متفاوت می باشد.
کفش های ایمنی: این کفش ها از اصابت پا با اجسام و اشیاء برنده، برق گرفتگی، لغزندگی، سوختن و … جلوگیری می کند. کفش های ایمنی نیز برای عملیات گوناگون دارای انواع مختلف هستند.
ماسک اکسیژن: ماسک ها در دو نوع تمام صورت و نیمه صورت (دهان و بینی پوشانده می شود) موجود هستند. جنس این ماسک ها از پلاستیک، سیلیکون و یا کائوچو است، که گاز اکسیژن تنفسی را از مخزن به شش ها منتقل می کند.
دستکش های ایمنی: دست ها را در برابر خطراتی چون برق گرفتگی، سوختگی، پارگی و … محافظت می کند. دستکش های ایمنی دارای کف چرم بوده و دارای انواع مختلف دستکش ضد حرارات، دستکش ضد اسید و دستکش ضد برش می باشد، که با توجه به شرایط مختلف از هر کدام در شرایط مخصوص استفاده می شود.
عینک ایمنی: عینک ایمنی از برخورد اجسام ریز با چشم جلوگیری می کند. این عینک باید انعطاف پذیر و دارای مقاومت بالایی و شیشه آن در برابر خراشیدگی مقاوم باشد. برخی از عینک های ایمنی قابلیت جذب اشعه فرابنفش را نیز دارا می باشند.
سیستم تنفس هوای فشرده: در صورت ورود افراد به مکان های بسته از این سیستم برای تنفس خود استفاده می کنند، این سیستم حاوی کمی هوای فشرده است.
کپسول آتش نشانی
کپسول های آتش نشانی از جمله مهمترین تجهیزات اطفاء حریق هستند. کپسول آتش نشانی دستگاهی استوانه ای شکل است که برای خاموش کردن آتش توسط آتش نشانان و یا افراد مورد استفاده قرار می گیرد. حریق ها انواع گوناگونی دارند بنابراین نوع کپسول های آتش نشانی با توجه به نوع حریق و محیط مورد نظر انتخاب می شوند. انتخاب نادرست خاموش کننده ها خسارات مالی و جانی را افزایش میدهد. کپسول های آتش نشانی از نظر ماده اطفایی دارای انواع مختلف بوده و از نظر حجم و وزن متفاوت می باشند. بدنه کپسول های آتش نشانی باید در برابر زنگ زدگی و خوردگی مقاوم باشند. معمولاً این خاموش کننده ها با مقاومت بالا ساخته می شوند تا توانایی تحمل فشار را داشته باشند. بر روی بدنه کپسول آتش نشانی اطلاعات دقیق کارخانه سازنده، نوع ماده اطفایی، روش استفاده و … ثبت می شود. کپسول های آتش نشانی اساس کار آتشنشانان است، با این وجود لازم است در ساختمان های مسکونی، اداری و … نیز وجود داشته باشد. تا در صورت آتش سوزی قبل از رسیدن نیروهای آتش نشانی افراد بتوانند از گسترش حریق جلوگیری نمایند.
برای مشاهده و دانلود اینفوگرافیک نحوه استفاده از کپسول آتش نشانی کلیک کنید.
کپسول های آتش نشانی معمولاً در ۵ نوع زیر ساخته می شوند.
۱- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی آب
۲- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی پودر
۳- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی کف
۴- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی گاز
۵- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی هالوژنه
کوپلینگ آتش نشانی:
کوپلینگ وظیفه اتصال شیلنگ های آتش نشانی را بر عهده دارد. جهت افزایش طول شیلنگ های آب پاش، از اتصال کوپلینگ به شیلنگ آب استفاده می شود.
شیر هیدرانت آتش نشانی:
هیدرانت ها معمولاً در خیابان ها در کنار پیاده روها و یا مکان های پر رفت و آمد در سطح شهر به دو صورت زمینی و ایستاده (خشک یا تر) به رنگ قرمز ساخته می شوند. از آب موجود در هیدرانت ها می توان در زمان آتش سوزی بهره برد. برای باز و بسته کردن هیدرانت های موجود در سطح شهر از آچار آتش نشانی استفاده می شود.
شیلنگ های پیشرفته آتش نشانی:
این نوع شلنگ ها از جنس لاستیک طبیعی بوده و دارای مقاومت بالا در شرایط گوناگون هستند.
گوی ضد حریق:
وسیله ای گرد و توپ مانند است که در زمان حریق می توان آن را به داخل حریق پرتاب کرد و پس از چند ثانیه ماده اطفایی از آن خارج می شود و آتش مهار می گردد. در مقاله مربوط به توپ اطفای حریق توضیحات کامل این تجهیز اطفایی بیان شده است.
اسپرینکلر:
اسپرینکلر یا آبفشان جزئی از سامانه پاششی سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آبی است که دارای انواع گوناگون می باشد، هر کدام از آبفشان ها به دماهای مختلف حساس بوده و در صورت رسیدن به دمای مشخص با الگوی خاصی شروع به پاشش آب می کنند. اسپرینکلرها از نظر اتصال به ۳ نوع اسپرینکلر بالا زن، پایین زن و بغل زن (دیوار زن) تقسیم می شوند.
جعبه آتش نشانی:
یکی پرکاربردترین تجهیزات آتش نشانی ساختمان و بهترین وسیله برای اطفای حریق در ساختمان های اداری، مسکونی، انبارها و … جعبه های آتش نشانی هستند. متعلقات جعبه آتش نشانی شامل شیلنگ و قرقره آتش نشانی، شیر و کوپلینگ آتش نشانی و گاهی کپسول آتش نشانی می باشد. جعبه های آتش نشانی از جنس شیشه، فلز و PVC ساخته می شوند.
مانیتور آتش نشانی:
وسیله ای برای پرتاب حجم بالای آب به طور ناگهانی، که توسط آتش نشانان انجام می گیرد. مانیتور آتش نشانی بر روی سه پایه مخصوص بر روی ماشین آتش نشانی سوار می شود.
نتیجه گیری:
لوازم آتش نشانی از مهمترین تجهیزات ایمنی در ساختمان هستند. تجهیزات آتش نشانی شامل تجهیزات ایمنی فردی، تجهیزات سیستم های اعلام و اطفاء حریق است. این تجهیزات کاربرد زیادی داشته و وجود آنها در هر ساختمانی ضروری است و تا به حال جان میلیون ها انسان به کمک آنها نجات یافته است. همان گونه که بیان نمودیم کپسول های آتش نشانی از مهمترین تجهیزات اطفا حریق می باشند. تجهیزات آتش نشانی صنعتی شامل: کوپلینگ آتش نشانی، شیرهیدرانت آتش نشانی، شیلنگ های پیشرفته آتش نشانی، گوی ضد حریق، اسپرینکلر، جعبه آتش نشانی، شلنگ آتش نشانی، مانیتور آتش نشانی می باشد. و تجهیزات آتش نشانی فردی شامل: کفش ایمنی، لباس ایمنی، عینک ایمنی و … می باشد که جان و امنیت آتش نشانان را تامین می کند. به همین دلیل تجهیزات ایمنی باید دارای جنس و کیفیت مطلوب و سبک باشد. سبک بودن تجهیزات سبب می شود تا آتش نشانها در فعالیت های سنگین، خستگی کمتری را احساس کرده و با تنفس بهتر و کارایی بالاتر به عملیات خود ادامه دهند.
روش های اطفا حریق:
به طور کلی اگر بتوانیم یکی از اضلاع هرم آتش را که شامل اکسیژن ، حرارت ، مواد اشتعال زا و یا واکنش های زنجیره ای می باشد را کنترل و محدود نماییم ، حریق مهار خواهد شد.
برای مشاهده و دانلود اینفوگرافیک حادثه دلخراش پلاسکو کلیک کنید.
روش های کلی بر مبنای ماهیت حریق به صورت های ذیل می باشد:
۱) سرد کردن حریق:
سرد کردن یکی از روش های قدیمی و معمول و موثر برای کنترل حریق می باشد. این عمل عموماً با آب انجام می شود . یکی از خصوصیات گاز دی اکسید کربن نیز سرد کردن آتش می باشد . میزان و روش بکار گیری آب در اطفا حریق اهمیت بسیاری دارد ، این روش برای حریق های نوع A مناسب می باشد.
۲) خفه کردن حریق:
خفه کردن، همانطور که از نام آن پیداست در حقیقت پوشاندن روی آتش با موادی است که از رسیدن اکسیژن به محوطه آتش جلوگیری می نماید . این روش اگرچه در همه حریق ها موثر نیست ولی روش خوبی برای بیشتر حریق ها می باشد . مورد استثناء موادی است که در حین سوختن اکسیژن تولید می کنند ، مانند : نیترات و زنجیره های آلی اکسیژن دار مثل پراکسید های آلی همچنین موادی که سرعت آتش گیری در آنها زیاد است مانند دینامیت ، سدیم ، پتاسیم که از این قاعده مستثنی هستند . موادی که برای خفه کردن بکار می روند بایستی سنگین تر از هوا بوده و یا حالت پوششی داشته باشند . خاک ، شن ، ماسه . پتوی خیس نیز این کار را می توانند انجام دهند.
۳)مانع شدن یا از بین بردن مواد قابل اشتعال:
این روش در زمان آغاز حریق عملی می باشد و با قطع جریان ، جابجا کردن مواد ، جدا کردن منابعی که تاکنون حریق به آنها نرسیده ، کشیدن دیوارهای حائل و یا خاکریز و همچنین رقیق کردن ماده سوختنی ، مایع را امکان پذیر می باشد.
۴)کنترل واکنش های زنجیره ای:
برای این کار استفاده از برخی ترکیبات هالن و جایگزین های آن و برخی ترکیبات جامد مانند جوش شیرین بسیارموثر می باشد. این عمل برای کنترل حریق دشوار تر و پر هزینه تر از سایر روشهاست ولی می تواند بصورت مکمل برای مواد پر ارزش بکار رود.
چند توصيه و يادآوري
هنگام تماس با تلفن ۱۲۵ آدرس محل حادثه را به صورت كامل و به ترتيب خيابان اصلي، خيابان فرعي، كوچه و پلاك شهرداري به ستاد فرماندهي اعلام كنيد و چنانچه محل حادثه دريكي از بزرگراه‌ها واقع است، جهت حركت و علامت مشخصه محل را، كه باعث تسريع در يافتن آدرس مي‌شود، اعلام كنيد.
ضمن‌اين كه شماره تلفن ۱۲۵ را به خاطر مي‌سپاريد، در منازل به كودكان و سالمندان خانواده و در كارگاه‌ها، كارخانجات و ساير واحدهاي شغلي شماره ۱۲۵ را به كليه كاركنان بياموزيد و براي احتياط روي دستگاه تلفن، يا جايي كه به راحتي درمعرض ديد باشد بنويسيد، تا در شرايط اضطراري، اولين نفري كه متوجه وقوع حادثه مي‌شود، بتواند مأموران سازمان آتش‌نشاني و خدمات‌ايمني را در جريان قرار دهد.
حوادثي كه سازمان آتش‌نشاني توانايي پوشش دادن آنها را دارد، عبارت است از:هر نوع آتش‌سوزي، محبوس شدن افراد زير آوار ساختمان، داخل آسانسور يا خودروهاي تصادفي، سقوط درخت، سقوط اشياء از بلندي يا اشيايي كه در معرض سقوط قرار دارد و ممكن است درصورت سقوط لطمات مالي و جاني‌ايجاد كند، سقوط در چاه، كانال آب، رودخانه، سد و استخر، همچنين رويارويي با گازگرفتگي در چاه و قنات، حوادث ناشي از سيل و آبگرفتگي، خطر ناشي از حضور يا حمله حيوانات وحشي و موذي، حوادث ناشي از چرخ گوشت‌هاي خانگي يا صنعتي، حلقه‌هاي فلزي، تسمه نقاله، دستگاه برش، سوختگي‌هاي ناشي از اسيد ها يا آب جوش و روغن‌هاي داغ، ريزش چاه، ريزش ساختمان، ريزش معدن و….
برای دانلود و مشاهده اینفوگرافیک و اینفوموشن عملکرد سازمان آتش نشانی در دوران کرونا اینجا کلیک کنید.
منابع: سازمان آتش نشانی – آتش نشانی شهرداری تهران
Leave a comment